Deze pagina over auteursrecht is opgedeeld in 3 hoofdstukken:
- Auteursrecht – Algemeen met informatie over het begrip auteursrecht, een stukje over foto’s en rechten en als laatste enkele regels tekst over foto’s op social media en Facebook in het bijzonder;
- De Wereldkeuken Thuis en auteursrecht met een introductie, een stukje over De Wereldkeuken Thuis-foto’s en Facebook, over het aanschrijven van inbreukmakers op auteursrecht en schikken.
- Nuttige links bevat verwijzingen naar pagina’s met informatie over auteursrecht en naar websites waar je terecht kunt voor (gratis) foto’s.
Auteursrecht – Algemeen
Het begrip auteursrecht
In artikel 1 van de Auteurswet staat (bron):
Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.
Samengevat, heeft de auteursrechthebbende 3 rechten:
- het alleenrecht om het werk openbaar te maken;
- het alleenrecht om het werk te verveelvoudigen;
- persoonlijkheidsrechten. Dit zijn o.a.:
- het recht op naamsvermelding;
- en het recht zich te verzetten tegen verminking of aantasting van het werk. In het geval van foto’s zijn dat bijvoorbeeld acties als: bijsnijden, teksten over de foto plaatsen, watermerk verwijderen en foto’s vervormen.
Auteursrecht op een werk eindigt in principe 70 jaar na de dood van de auteur. De persoonlijkheidsrechten eindigen direct na het overlijden van de auteur. E.e.a. als geen andere bepalingen zijn opgesteld bij leven van de auteur.
Het auteursrecht is op heel veel werken van toepassing; op geschreven teksten, muziek, maar ook op bijvoorbeeld foto’s, software en ontwerpen van architecten en kunstenaars.
Foto’s en rechten
Foto’s vallen in principe ook onder het auteursrecht. Je kunt dus niet willekeurig wat doen met foto’s die je aantreft in boeken, op internet of waar dan ook.
Charlotte Meindersma, social media jurist in Utrecht, beschrijft dat ook in haar blog-artikel Auteursrecht Infographic voor Beeldgebruik (van 7-8-2014). In de door haar ontwikkelde ‘Infographic voor Beeldgebruik’ zie je, door het volgen van pijlen, of je te maken hebt met een foto/werk waarvoor je toestemming nodig hebt.
In de praktijk betekent dat dat je bijna altijd toestemming van de auteursrechthebbende moet krijgen. Dat kan bijvoorbeeld door een licentie te kopen of door (bij voorkeur schriftelijke) toestemming. En ook als je toestemming en/of een licentie hebt moet je je aan bepaalde zaken houden zoals bijvoorbeeld naamsvermelding.
Foto’s op social media en specifiek op Facebook
Als je als fotograaf een foto op social media zoals Facebook, Pinterest of bijvoorbeeld Twitter zet, geef je anderen (zogenaamde derden) niet het recht te doen wat ze willen met jouw foto. Mensen kunnen de foto ‘liken’ of delen maar opslaan en hergebruiken mag ook dan niet. Dat staat ook duidelijk in de gebruiksvoorwaarden van alle social media aanbieders.
Op het moment dat je een foto op Facebook plaatst (ook wel: uploaden), geef je Facebook een licentie voor het gebruik van de foto. Hierdoor krijgt Facebook het recht de foto wereldwijd te gebruiken. Ook kan Facebook ervoor zorgen dat de foto gedeeld en ‘geliked’ kan worden en gebruikt kan worden voor Facebook-advertenties. Maar je geeft deze licentie bij het uploaden alleen aan de Facebook-organisatie. De auteur (de fotograaf) blijft auteursrechthebbende van de foto.
Zodra een derde een ‘gevonden’ foto waarvan hij/zij dus geen auteursrechthebbende is, opslaat op/bij Facebook denkt Facebook dat deze derde de auteursrechtelijke eigenaar van de foto is. En daardoor ontstaat een probleem. Want op dat moment geeft een derde aan Facebook de licentie terwijl deze derde helemaal geen rechten van de foto heeft! Beetje enge situatie vanuit de rechthebbende gezien: iemand steelt iets van je en geeft vervolgens jouw rechten weg aan een partij die daarna kan doen wat hij/zij wil met het ontvreemde…
De Wereldkeuken Thuis en auteursrecht
De Wereldkeuken Thuis is een website met recepten, foto’s en informatie op het gebied van koken. Bij de recepten staat, als bekend, de bron vermeld. Ik neem nooit recepten van anderen letterlijk over. Ieder geplaatst recept is geheel door mijzelf ontwikkeld of is mijn eigen variant op één of meer bestaande recepten. Tenzij anders vermeld heb ik alle foto’s op de site zelf gemaakt.
Om mijn website te promoten plaats ik mijn foto’s en/of links naar mijn foto’s op bijvoorbeeld Pinterest, Twitter, Flickr, Instagram en Facebook. Dit doe ik als auteursrechthebbende en dat mag ik ook! Op mijn website staan zogenaamde deelknoppen zodat mijn recepten en artikelen met een foto op genoemde social mediakanalen gedeeld kunnen worden met een link naar mijn website. Dat is een service die ik de bezoeker van de website bied. Het geeft mij de mogelijkheid de website bij meer mensen in beeld te brengen.
Het auteursrecht van de teksten en de foto’s berust altijd bij De Wereldkeuken Thuis. Kopiëren of zonder toestemming overnemen en gebruiken van de teksten en foto’s is dus niet toegestaan!
Om voor iedereen duidelijk te maken wie het auteursrecht heeft, staat op de meeste foto’s op de website ook het watermerk:
© De Wereldkeuken Thuis
Hierdoor zijn de foto’s goed herkenbaar en kunnen geïnteresseerden contact met mij opnemen en een licentie voor een foto kopen. Daarbij geldt dat ik, als auteursrechthebbende, de enige ben die zeggenschap heeft over de wijze waarop en de voorwaarden waaronder mijn beschermde werk wordt gebruikt of geëxploiteerd (bron).
Foto’s van De Wereldkeuken Thuis op Facebook?
Uit principe upload ik géén foto’s op Facebook. De Wereldkeuken Thuis heeft wel een Facebook-pagina maar daar zijn maar 2 foto’s fysiek geplaatst: de profielfoto en de achtergrondfoto achter de profielfoto. En dat alleen omdat dat niet anders kon.
Alle berichten die ik op de Facebookpagina van De Wereldkeuken Thuis plaats zijn links direct naar mijn website. Reden is dat ik mij niet afhankelijk wil maken van Facebook en haar licentiebeleid. Wat mij betreft is er te veel onduidelijkheid over wat Facebook nu al doet en in de toekomst wil gaan doen met de foto’s en data.
Maar dat houdt ook in dat ik mijn foto’s (geplaatst door derden, lees inbreukmakers op auteursrecht) zeker niet op Facebook tegen wil komen! Zoals hierboven aangegeven betekent dat namelijk dat deze niet-rechthebbende aan Facebook licentie geeft voor mijn foto(‘s)!
Aanschrijven van inbreukmakers
In 2017 constateerde ik dat foto’s van mij, zonder mijn toestemming, op commerciële en niet-commerciële websites, Facebook, YouTube en in andere uitingen gebruikt werden. Bij dit onrechtmatig gebruik werden mijn foto’s vaak verspreid zonder naamsvermelding, in lage kwaliteit, bijgesneden, zonder watermerk en/of op andere wijze verminkt en op plaatsen en wijzen die ik nooit goedgekeurd zou hebben. Dit had negatieve consequenties voor de uniciteit en verkoopwaarde van mijn foto’s.
Ik ben toen gestart met aanschrijven van de inbreukmakers op auteursrecht met het verzoek deze foto’s te verwijderen. Bewijs verzamelen, contact leggen en afhandelen kostte mij veel tijd en geld. Tijd die ik niet kon besteden aan andere werkzaamheden en waar dus ook geen inkomsten tegenover stonden.
Om deze reden en het feit dat door het onrechtmatig gebruik mijn foto’s in waarde verminderen, heb ik dan ook besloten over te gaan tot aanschrijven van inbreukmakers en een schadevergoeding te vragen. Als fotograaf heb ik dit recht ook. De schadevergoeding bestaat uit:
- de normale licentievergoeding (licentiekosten voor 1 jaar gebruik);
- eventueel een vergoeding voor het ontbreken van naamsvermelding;
- als van toepassing een vergoeding voor het bewerken van de foto;
- en eventueel ook voor een deel van de gemaakte kosten voor opsporing.
Er zijn geen vaste richtlijnen voor fotografentarieven en fotoprijzen. Voor bepaling van het tarief van mijn foto’s ga uit van jaarlicenties en sluit ik aan bij de tarievenlijst van de Stichting Foto Anoniem (sinds 2021 is de naam: Stichting Beeld Anoniem). Deze tarievenlijst wordt door veel fotografen gehanteerd en door rechters geaccepteerd.
Schikken
Als ik onrechtmatig gebruik van mijn foto’s constateer stuur ik de inbreukmaker een brief en bied ik een minnelijke schikking aan. Dat is een schikking buiten de rechter om. Een bijlage bij de brief bevat de berekening van de schadevergoeding. Die berekening is gebaseerd op de tarieven van de Stichting Foto Anoniem en conform rechtelijke uitspraken. Het schikkingsbedrag voor de minnelijke schikking is een fractie van dit bedrag. De inbreukmaker kan zelf bepalen of hij/zij liever de berekende schadevergoeding betaalt of akkoord gaat met de aangeboden lagere schikking.
Door te schikken en direct te betalen kunnen ook incassokosten van de deurwaarder en hoge proceskosten vermeden worden. Vervelende bijkomstigheid voor de degene die de foto gebruikt heeft is dat, als de zaak voor de rechter komt en deze de auteursrechthebbende in het gelijk stelt (hetgeen vaak gebeurt), de inbreukmaker niet alleen zijn eigen advocaatkosten maar ook die van de auteursrechthebbende en de overige proceskosten moet betalen.
Nuttige links
Auteursrecht
Meer informatie over auteursrecht is te vinden op:
- de website van de Kamer van Koophandel. Daar staat een compact en helder artikel met de titel Auteursrecht op foto’s voor je website. Mogelijk ten overvloede maar de tekst in het artikel geldt ook voor personen en organisaties die geen KvK-inschrijving hebben. En ook als je foto’s op social media zet!
- de website van de Federatie Auteursrechtbelangen genaamd auteursrecht.nl.
Websites met foto’s
Als je zelf geen foto’s maakt of door iemand laat maken kun je ook gebruik maken van zogenaamde stockfoto’s. Let bij stockfoto’s altijd op de licentie, de zogenaamde Creative Commons, de voorwaarden waaronder je foto’s mag gebruiken.
Verschillende overzichten met gratis websites:
- Op de site van ISI Media staat een overzicht met De beste 35+ websites waar je gratis rechtenvrije foto’s en illustraties vindt;
- Tekstschrijver Daniëlle Kelder heeft een lijst met 50 Websites met gratis rechtenvrije foto’s;
- En last but not least heeft Charlotte Meindersma van Charlotte’s Law, juriste en fotografe, verschillende pagina’s gewijd aan gratis foto’s en extra informatie. Een zeer lange lijst staat op gratis foto’s en afbeeldingen – Directory.
Mocht je op deze sites met gratis foto’s niet kunnen slagen dan kun je ook nog op de sites met betaalde stockfoto’s kijken. Enkele bekende sites met niet-gratis foto’s zijn:
- Shutterstock;
- iStock by Getty Images;
- Adobe Stock;
- en Stockfood met alleen ‘food’ gerelateerd foto’s.
De ultieme foto toch nog niet kunnen vinden? Ga dan eens zelf aan de slag met je camera of telefoon. Ik wens je veel plezier en succes!